<<< Terug naar de Knowledge Base


Het schrijven van een methodologie-hoofdstuk voor je scriptie of plan van aanpak kan een uitdaging zijn. Tegelijkertijd is dit ook hét moment om je onderzoeksvaardigheden te verbeteren en je te verdiepen in een onderwerp waar je – hopelijk – enthousiast over bent.

Een goed methodologie-hoofdstuk heeft een aantal belangrijke functies.

  1. Ten eerste dient het methodologie-hoofdstuk als een soort roadmap voor je onderzoek, door aan te geven welke stappen je hebt gevolgd om tot je antwoorden te komen. Hierdoor kunnen lezers snel en gemakkelijk begrijpen hoe je tot je resultaten bent gekomen en of deze resultaten betrouwbaar zijn.
  2. Daarnaast helpt een goed methodologie-hoofdstuk de reproduceerbaarheid van je onderzoek te verhogen. Als je duidelijk aangeeft welke bronnen je hebt gebruikt, welke onderzoeksmethoden je hebt toegepast en hoe je je data precies hebt verzameld en geanalyseerd, kunnen anderen gemakkelijker je onderzoek herhalen om te zien of ze tot dezelfde resultaten komen. Dit is een belangrijke factor in de wetenschappelijke gemeenschap, omdat het aantoont dat je onderzoek valide is en dat je conclusies op een wetenschappelijk verantwoorde manier zijn verwoord en bereikt.
  3. Tot slot kan een goed methodologie-hoofdstuk ook dienen als een hulpmiddel voor jezelf. Door duidelijk te documenteren welke stappen je hebt gevolgd tijdens het onderzoeksproces, kun je makkelijker terugkijken op wat je hebt gedaan en eventuele fouten of verbeteringen identificeren. Dit kan ook nuttig zijn als je in de toekomst nog meer onderzoek wilt doen op dit onderwerp of als je je onderzoek wilt publiceren.

Hieronder heb ik een algemene structuur uitgewerkt voor een hoofdstuk Methodologie, dat je in principe zo kunt overnemen. Soms wordt dit ook wel het Methodenhoofdstuk genoemd, of opgebroken in een onderzoeksopzet en/of onderzoeksontwerp.


Onderstaande tekst is een ingekorte versie van de uitgebreide handleiding 'Methodologie-hoofdstuk Hbo-scriptie: Structuur & Checklist'. Deze is verkrijgbaar bij Stuvia en Knoowy.

Inleiding

In de eerste alinea van je hoofdstuk, de inleiding, kondig je aan wat de lezer exact op welke volgorde tegen gaat komen. In principe is het de bedoeling dat je daarbij de kopjes van je hoofdstuk volgt. Dit maakt het voor de lezer overzichtelijk, en daarmee aantrekkelijk om verder te lezen.

Onderzoeksontwerp

Een onderzoeksontwerp, onderzoeksplan of research design is het algemene plan waarmee een onderzoek wordt uitgevoerd. Het onderzoeksontwerp beschrijft hoe het onderzoek zal worden opgezet, wat de doelstelling is, welke onderzoeksmethoden zullen worden gebruikt en hoe de resultaten zullen worden verzameld en geanalyseerd. Het onderzoeksontwerp dient als leidraad voor het uitvoeren van het onderzoek en helpt om te zorgen dat het onderzoek zorgvuldig en methodologisch correct wordt uitgevoerd.

Bij het opzetten van onderzoek is het dus belangrijk om te bepalen wat het doel van het onderzoek is, en welke methoden het meest geschikt zijn om dit doel te bereiken. Hiervoor kun je kiezen tussen kwalitatief of kwantitatief onderzoek, en binnen deze categorieën voor exploratief, beschrijvend, verklarend of evaluerend onderzoek. Daarnaast kun je kiezen voor verschillende soorten onderzoeksmethoden, zoals literatuurstudie, een case-study, experiment, of enquête. Om een representatieve steekproef te verkrijgen, is het nodig om de populatie helder te definiëren en af te bakenen is waaruit je de steekproef wilt trekken.

De data die verzameld wordt bestaat in principe in twee variaties: primaire data (zoals observaties, interviews of enquêtes) of secundaire data (zoals literatuur of archiefmateriaal). Het is belangrijk om ervoor te zorgen dat de data valide en betrouwbaar is. Binnen veel hbo-studies wordt je doodgegooid met de termen ‘validiteit’ en ‘betrouwbaarheid’, dus die wil je specifiek noemen en definiëren. Bij het onderdeel data-analyse wordt de verzamelde data omgezet in bruikbare informatie. Dit kan bijvoorbeeld door het transcriberen van interviews, het categoriseren en coderen van data, en het gebruik van analysecategorieën. Bij kwantitatief onderzoek kunnen ook statistische analyses worden gebruikt.

Kwalitatief en kwantitatief onderzoek

Kwalitatief onderzoek richt zich op het verkrijgen van inzicht in de beleving en motivatie van individuen. Dit wordt bijvoorbeeld gedaan door middel literatuuronderzoek, of door middel van interviews. Het doel is dan om een begrip te verkrijgen van de ervaringen en perspectieven van de onderzochte respondenten of groep.

Kwantitatief onderzoek richt zich op het verzamelen en analyseren van cijfermatige data om hypotheses te testen en trends te ontdekken. Dit wordt gedaan door middel van enquêtes of experimenten en het doel is om een representatief beeld te krijgen van de hele populatie. Niet zelden wordt er gebruik gemaakt van bestaande databases of datasets.


Onderzoeksmethoden

Er bestaan verschillende soorten onderzoeksmethoden, zoals:

  • Literatuurstudie is een onderzoek waarbij bestaande literatuur wordt geanalyseerd.
  • Casestudy: een diepgaand onderzoek naar een specifieke situatie, groep of persoon.
  • Experiment: is een wetenschappelijk onderzoek waarbij bepaalde variabelen bewust gemanipuleerd worden om het effect op een andere variabele te testen.
  • Enquête: een onderzoek waarbij mensen vragen beantwoorden via een vragenlijst of interview.

Exploratief, beschrijvend, verklarend of evaluerend onderzoek

Soms wordt je gevraagd om het ‘type’ onderzoek expliciet te maken. Exploratief onderzoek is gericht op het verkennen van een onderwerp zonder specifieke hypotheses. Beschrijvend onderzoek is gericht op het beschrijven van een fenomeen zonder het te verklaren. Verklarend onderzoek is gericht op het vinden van verbanden tussen verschillende variabelen. Evaluerend onderzoek is gericht op het beoordelen van een programma of interventie.


Dataverzameling

Dataverzameling betreft de verzameling van gegevens die worden gebruikt om een fenomeen te onderzoeken, ter ondersteuning van de beantwoording van hoofd- en deelvragen. Hier spelen primaire- en secundaire data, en de concepten validiteit en betrouwbaarheid een belangrijke rol.

  • Primaire data: Dit is data die specifiek voor dit onderzoek is verzameld, zoals door middel van interviews, observaties of enquêtes.
  • Secundaire data: Dit is data die al eerder is verzameld en al ‘bestaat’, zoals (wetenschappelijke) literatuur, archiefmateriaal of openbare gegevens.
  • Valide en betrouwbare data: Valide data is data die echt meet wat het beoogt te meten. Betrouwbare data is data die consistent is en kan worden herhaald als het onderzoek opnieuw wordt uitgevoerd.

Wat is validiteit?

Validiteit is de mate waarin een onderzoek of een meting daadwerkelijk meet wat het beoogt te meten. Als een onderzoek of meting valide is, betekent dit dat de resultaten daadwerkelijk iets zeggen over het onderwerp van het onderzoek en niet worden beïnvloed door andere factoren.

Wat is betrouwbaarheid?

Betrouwbaarheid is de mate waarin een onderzoek consistente resultaten oplevert als het opnieuw wordt uitgevoerd. Als een onderzoek of meting betrouwbaar is, betekent dit dat de resultaten niet willekeurig of toevallig zijn, maar dat ze steeds hetzelfde zijn wanneer het onderzoek of de meting op dezelfde manier wordt uitgevoerd.


Populatie

De populatie is de groep mensen, objecten of gebeurtenissen waarover (een deel van) het onderzoek gaat en/of waar je onderzoek naar doet. Simpel gezegd, als je onderzoek doet naar de mening van consumenten over een bepaald product, is de populatie alle consumenten die het product hebben gebruikt. Als je onderzoek doet naar de effectiviteit van een bepaald beleid, is de populatie alle mensen die het beleid hebben ervaren.


Steekproef

Een steekproef is een deel van een grotere populatie die wordt gebruikt om informatie te verkrijgen over de hele populatie.

  • Steekproefgrootte: Dit is het aantal elementen dat wordt geselecteerd uit de sampling frame voor deelname aan het onderzoek.
  • Steekproefmethode (random, stratified, etc.): Dit is de manier waarop de elementen uit de sampling frame worden geselecteerd voor deelname aan het onderzoek.

Kenmerken populatie

Bij een onderzoek kan de populatie op verschillende manieren worden gesorteerd of geclassificeerd, zoals bijvoorbeeld op basis van: 

  • Cognitieve kenmerken
  • Gedragskenmerken:
  • Demografische kenmerken
  • Geografische kenmerken
  • Gezondheidskenmerken
  • Koopgedrag
  • Leergedrag
  • Levensfasekenmerken
  • Motivatiekenmerken
  • Persoonlijkheidskenmerken
  • Sociaaleconomische kenmerken 

Data-analyse

Data-analyse is het proces waarbij gegevens worden geëvalueerd en geïnterpreteerd om informatie te verkrijgen en conclusies te trekken. Er zijn verschillende vormen van data-analyse, afhankelijk van het doel van het onderzoek en de aard van de gegevens.


Transcriberen van interviews

Het transcriberen van interviews is het proces waarbij je de audio- of videoregistratie van een interview omzet naar tekst. Dit kan handmatig gebeuren door het afluisteren van de opname en het opnemen van de tekst, of automatisch met behulp van transcriptiesoftware. Het transcriberen van interviews is belangrijk omdat het ervoor zorgt dat je de data gemakkelijk kunt analyseren en vergelijken met andere data. 

Categoriseren en coderen van data

Categoriseren en coderen van data is het proces waarbij je de data in verschillende categorieën indeelt en deze categorieën labelt met codes. Er zijn verschillende manieren om data te categoriseren en te coderen, afhankelijk van het doel van het onderzoek. Sommige methoden omvatten:

  • Gebruik van analysecategorieën: Dit is het proces waarbij je de data indeelt in categorieën die relevant zijn voor het onderzoek. Bijvoorbeeld, als je onderzoek doet naar de mening van consumenten over een bepaald product, kun je de data indelen in categorieën zoals prijs, kwaliteit, gebruiksgemak, etc.
  • Gebruik van thematische analyse: Dit is het proces waarbij je de data indeelt in categorieën op basis van bepaalde thema's die uit de data naar voren komen. Bijvoorbeeld, als je onderzoek doet naar de mening van consumenten over een bepaald product, kun je de data indelen in categorieën zoals positieve meningen, negatieve meningen, etc.
  • Gebruik van axiale codering: Dit is het proces waarbij je de data indeelt in categorieën op basis van bepaalde concepten of ideeën die uit de data naar voren komen. Bijvoorbeeld, als je onderzoek doet naar de mening van consumenten over een bepaald product, kun je de data indelen in categorieën zoals prijs.

Het is belangrijk om te overwegen hoe je de data categoriseert en codeert, om ervoor te zorgen dat je de data op een consistente manier analyseert.


Statistische analyses

Statistische analyse kan helpen om patronen in de data te ontdekken, trends te identificeren en relaties tussen verschillende variabelen te bepalen. Er zijn verschillende soorten statistische analyses die gebruikt kunnen worden, afhankelijk van het doel van het onderzoek en de aard van de data. Denk bijvoorbeeld aan:

  • Descriptieve analyse: Deze vorm van analyse is gericht op het samenvatten en beschrijven van de gegevens. Bijvoorbeeld: Het berekenen van gemiddelden, mediaanwaarden en standaarddeviaties.
  • Inferentiële analyse: Deze vorm van analyse is gericht op het maken van generalisaties over een grotere populatie op basis van de gegevens van een steekproef. Bijvoorbeeld: Het toepassen van statistische tests om te bepalen of er een significant verschil is tussen twee groepen.
  • Exploratieve analyse: Deze vorm van analyse is gericht op het ontdekken van patronen en trends in de gegevens. Bijvoorbeeld: Het visualiseren van de gegevens met behulp van grafieken of kaarten.
  • Confirmatorische analyse: Deze vorm van analyse is gericht op het testen van specifieke hypotheses of verwachtingen over de gegevens. Bijvoorbeeld: Het toepassen van multivariate analyse om te bepalen welke variabelen het meest voorspellend zijn voor een bepaald resultaat.

Conclusie

In je conclusie vat je kort samen wat in het hoofdstuk is besproken, met een nadruk op de concrete invulling van deze onderdelen voor jouw onderzoek. Eventueel bevat het een (korte) vooruitblik naar de rest van de scriptie. In principe is één alinea, eventueel twee, voldoende.